Amasya.. Yıldırım Bayezid, Mehmed Çelebi, Fatih Sultan Mehmet ve Yavuz Sultan Selim gibi Türk ve dünya tarihine damgasını vurmuş sultanların yetiştiği şehzadeler şehri..
Binlerce yıllık geçmişi ile Anadolu’nun en eski yerleşim yerlerinden biridir burası. Yeşilırmak gibi bereketli suların etrafına kurulu Amasya, tarihi yapıları, renkli doğası, yöresel ve kültürel değerleri ile ülkemizin en özgün ve en güzel şehirlerindendir.
Antik Yunanlı ünlü tarihçi, filozof ve dünyanın bilinen ilk coğrafyacılarından birisi olan Strabon’un doğup büyüdüğü topraklardır. Gazi Mustafa Kemal’in 22 Haziran 1919’da “Milletin istiklalini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır” diyerek ilan ettiği Amasya Genelgesi’ni yayımlayıp, Kurtuluş Mücadelesi’ni resmi olarak başlattığı yerdir Amasya.
Peki yaşayan bir tarih ve kültür mozaiği olan Amasya nasıl bir şehir? Amasya’da öğrencilik ve memur hayatı nasıl? Amasya mutfağındaki lezzetli yöresel yemekler neler? Kısa başlıklar halinde Amasya’yı tanıyalım. Ama öncesinde bu şehirle özdeşleşmiş, ünlü bir halk destanını anlatmak istiyoruz. Hakkında kitaplar yazılan, filmler çekilen, tiyatro oyunları sahnelenen Ferhat ile Şirin’in hikayesi.
Amasya ve Ferhat ile Şirin Efsanesi
Ferhat ünlü bir nakkaş ustasıdır. Dönemin kadın hükümdarlarından birisi olan Mehmene Banu, kardeşi Şirin için bir köşk inşa ettirir ve bu köşkün süslemelerini yapmak için nakkaş ustası Ferhat’ı çağırır. Mehmene Banu, Ferhat’ı sevmektedir. Fakat Ferhat da gönlünü Şirin’e kaptırmıştır. Mehmene Banu bu ikilinin ilişkisine şiddetle karşı çıkar.
Ferhat bir yolculuk sırasında Amasya’nın hükümdarı Hürmüz Şah ile tanışır. Ona bu olayı anlatır ve yardımını ister. Hürmüz Şah, Mehmene Banu’ya giderek Şirin’i Ferhat’a ister. Mehmene Banu teklifi reddeder ve iki hükümdar birbirlerine savaş açarlar. Bu savaş sırasında Hürmüz Şah’ın oğlu da Şirin’e aşık olmuştur. Savaş sonunda yenilgiye uğrayan Mehmene Banu bölgeyi terk edip gider. Şirin ise Amasya’ya getirilir. Oğlunun da Şirin’i sevdiğini öğrenen Hürmüz Şah, Ferhat ile Şirin’in evliliği konusunda sıkıntıya düşer.
Hürmüz Şah, Ferhat’ın Şirin’le evlenebilmesi için bir şart koşacağını söyler ve ancak bu şekilde evliliklerine izin vereceğini açıklar. Amasya hükümdarı, nasıl olsa başaramaz diye düşünerek Ferhat’a çok zor bir görev verir. Amasya yakınlarındaki bir dağı delmesini ve şehre su getirmesini ister. (Bazı kaynaklarda bu şartı koşanın aslında Mehmene Banu olduğu da anlatılır.)
Ferhat ise Şirin’e olan aşkının gücüyle bu görevi beklenmedik şekilde başarmak üzeredir. Hürmüz Şah bu işi çözemediği fark edince yaşlı bir kadınla Ferhat’a haber gönderir ve Şirin’in öldüğünü iletir. Ferhat bu yalan habere inanarak kahrolur. Yaşadığı acı ile ölmek ister. Dağı delmek için kullandığı külüngü havaya fırlatır ve külüngün üzerine düşmesiyle oracıkta ölür. Bu haberi alan Şirin de kendini hançerleyerek intihar eder. Bu iki aşık Amasya’da yan yana gömülür.
İnanışa göre her yıl bahar geldiğinde Ferhat’ın mezarında kırmızı, Şirin’in mezarında ise beyaz bir gül, ikisinin arasında ise bir diken çıkmaktadır.
Ferhat ile Şirin Aşıklar Müzesi’ni Amasya merkeze gittiğinizde ziyaret edebilirsiniz.
İçerikler
Amasya Nerede? Nasıl Gidilir?
Amasya, Karadeniz Bölgesi’nin orta kesiminde yer alıyor. Amasya’nın komşuları; kuzeyde Samsun, güneyde Yozgat, batıda Çorum, doğuda ise Tokat’tır.
Amasya ulaşım rehberi genel olarak şu şekilde;
# Amasya Karayolu Ulaşımı;
Karadeniz ile İç Anadolu Bölgesi arasında, ana yol bağlantıları üzerinde bulunan Amasya’ya kara yolu ile ulaşım oldukça rahattır. Türkiye’nin birçok ilinden Amasya’ya giden otobüs seferi bulabilirsiniz. Amasya otogarı şehir merkezinin içinde bulunuyor.
- İstanbul – Amasya arası yaklaşık 690 kilometre ve 8 saat.
- Ankara – Amasya arası yaklaşık 350 kilometre ve 4 saat 20 dakika.
- İzmir – Amasya arası yaklaşık 1000 kilometre ve 11 saat.
- Antalya – Amasya arası yaklaşık 830 kilometre ve 10 saat.
- Gaziantep – Amasya arası yaklaşık 600 kilometre ve 7 saat 30 dakika.
- Van – Amasya arası yaklaşık 950 kilometre ve 12 saat.
# Amasya Havayolu Ulaşımı;
Amasya Merzifon Havalimanı şehir merkezine yaklaşık 45 km., Merzifon’a ise 6 km. uzaklıkta bulunuyor. Bu havalimanı bulunduğu konum itibariyle Tokat, Çorum ve Samsun illerinin bazı ilçelerine de hizmet vermekte. Amasya Merzifon Havalimanı ↔ İstanbul arasında düzenli olarak uçuş seferleri yapılıyor. Havalimanı ile Amasya merkez arasında özel servis, taksi ve araç kiralama hizmetleri bulabilirsiniz.
Amasya Merzifon Havalimanı Telefon: 0 (358) 535 10 16/17
# Amasya Demiryolu Ulaşımı;
Amasya, Samsun ↔ Kalın (Sivas) Demiryolu Hattı üzerinde bulunuyor. Bu bölgesel tren hattının yenileme çalışmaları henüz tamamlanmış değil (2020). Önümüzdeki yıllarda çalışmanın sona ermesiyle Amasya iline tren ile ulaşım sağlanabilecek. Amasya Tren Garı şehir merkezinin içinde yer alıyor.
Amasya Tren İstasyonu Telefon: 0 (358) 218 12 39
TCDD Taşımacılık Web Sitesi: ebilet.tcddtasimacilik.gov.tr
TCDD Taşımacılık İletişim Hattı: 444 8 233 (444 TCDD)
Kısaca Amasya Tarihi
Eski kaynaklarda Amasis/Αμάσεια/Amaseia/Amassia ve Amasia isimleri ile anılan Amasya ilinin bilinen tarihi M.Ö. 5000’li yıllara kadar uzanmaktadır. Amasya sınırları içerisinde Kalkolitik Çağ’a (M.Ö. 5500-3000) ait yerleşim yerleri bulunmuştur. Erken Tunç Çağı’nda (M.Ö. 3000-2500) ise bu yerleşim yerlerinin sayısı çoğalmıştır.
Mezopotamya yazılı belgelerine göre Amasya yöresi Orta Tunç Çağı’nda (M.Ö. 2500-2000) Hatti Ülkesi sınırlarında bulunmaktadır. Daha sonra Hititlerin Anadolu’ya hakim olması ile şehir Hitit Krallığı’na dahil olmuştur. M.Ö. 1190’lı yıllarda Hititlerin hakimiyeti sonlanınca Amasya’nın da dahil olduğu Orta Anadolu bölgesinde, yaklaşık 400 yıla yakın sürecek olan ve hakkında fazla bilgi bulunmayan bir Karanlık Çağ dönemi yaşanmıştır.
Amasya daha sonra M.Ö. 725’li yıllardan itibaren sırasıyla Frigler, Kimmerler, İskitler, Medler, Pers İmparatorluğu ve Makedonya Krallığı egemenliğine girmiştir. Büyük İskender’in ölümünün ardından parçalara ayrılan bölgede kurulan Pontus Devleti, Amasya’yı sınırlarına dahil etmiş ve başkent yapmıştır. Bu süreçte, özellikle VI. Mithridatis zamanında kent bir kültür merkezi haline gelmiştir. Pontus Devleti yıkıldıktan sonra Amasya, Roma ve Bizans İmparatorluklarında eyalet olarak varlığını devam ettirmiştir.
1071 yılında Malazgirt Savaşı ile birlikte Anadolu’yu ele geçiren Türkler, Amasya’yı da topraklarına dahil etmiştir. Önce Danişmendliler Beyliği daha sonra Anadolu Selçuklu Devleti’ne bağlanan Amasya, Selçukluların 1243 yılında yapılan Kösedağ Savaşı sonrası güç kaybetmesi ve Moğolların istilası ile bir dönem Eretna Beyliği’ne dahil olmuştur.
Osmanlı Devleti’nin bölgede yayılmaya başlamasıyla Amasya, 1393 yılında Osmanlı topraklarına katılmış ve şehrin yönetimine Şehzade Çelebi Mehmed getirilmiştir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde I. Mehmet, II. Murat, Fatih Sultan Mehmet, Yavuz Sultan Selim gibi birçok padişah Amasya’da şehzadelik yapmıştır. Bu nedenle Amasya, Osmanlı tarihi için büyük öneme sahip bir ilimizdir.
Amasya aynı zamanda Kurtuluş Savaşı yıllarında da önemli konuma sahip illerimizden biri olmuştur. Mustafa Kemal’in 19 Mayıs 1919 tarihinde Samsun’da başlayan Milli Mücadele yürüyüşü, 12 Haziran 1919’da Amasya’ya ulaşmıştır. Burada Milli Mücadele’nin planları hazırlanmış, Erzurum ve Sivas Kongreleri’nin yapılmasına karar verilmiştir. 22 Haziran 1919 tarihinde yayımlanan ‘Amasya Genelgesi’yle Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş aşamasındaki en önemli adımlar burada atılmıştır.
Amasya Hakkında Kısa Bilgiler
Nüfus: Amasya’nın 2020 yılı nüfusu yaklaşık 340 bin kişidir.
Plaka Kodu: Amasya’nın plaka kodu: 05
Telefon Kodu: Amasya’nın telefon kodu: 0358
Posta Kodu: Amasya’nın posta kodu: 05000
Yüz Ölçümü: Amasya’nın yüz ölçümü: 5.520 km²Amasya Belediyesi Web Sitesi: www.amasya.bel.tr
Amasya Belediyesi Telefon: 0 (358) 218 80 00Amasya Valiliği Web Sitesi: www.amasya.gov.tr
Amasya Valiliği Telefon: 0 (358) 218 30 69Amasya İlçeleri;
- Göynücek
- Gümüşhacıköy
- Hamamözü
- Merzifon
- Suluova
- Taşova
Amasya Ekonomisi
Amasya’nın en önemli ekonomik faaliyetleri tarım üzerinedir. Özellikle burada yetişen ‘Amasya Elması’ ülkemiz çapında en meşhur meyvelerden biridir. Amasya’daki tarım faaliyetlerinde yetiştirilen diğer ürünler ise sera domatesi ve salatalığı, biber, patlıcan, fasulye, bamya, kabak, karnabahar, lahana, patates, soğan, şeker pancarı, ayçiçeği, mısır, buğday, haşhaş, yeşil mercimek, kiraz, kayısı, üzüm, şeftali, armut, ayva ve eriktir.
Süt ve besi amaçlı büyükbaş-küçükbaş hayvancılık faaliyetleri de Amasya’nın önemli gelir kaynaklarındandır. Ayrıca kümes hayvancılığına yapılan yatırımların çoğalması ile yumurta üretiminde de Türkiye’nin önemli illerinden biri haline gelmiştir.
Tarım ve hayvansal ürün ticaretinin dışında, kısıtlı da olsa şehrin ekonomisine hareketlilik katan diğer sektörler; mermer öncelikli sanayi işletmeleri ve turizm sektörüdür.
Amasya’nın Coğrafi Yapısı ve İklimi
Karadeniz ve İç Anadolu Bölgesi arasında kalan Amasya’da iki farklı iklim tipi hakimdir. Şehrin kuzeyinde Karadeniz iklimi yaşanırken güney kesimlerde belirgin şekilde karasal iklim etkileri görülür. Yaz aylarının sıcak geçtiği Amasya’da kışlar ılıman ve bol yağışlıdır.
Amasya hem birçok dağın hem de Yeşilırmak Nehri’nin ana kollarının birleştiği bölgede olduğu için genel olarak kıvrımlı ve bol engebeli bir yüzeye sahiptir. Yeşilırmak sayesinde il verimli ovalara da ev sahipliği yapar. Özellikle bahar aylarında yağışların çoğalmasıyla gürleşen Yeşilırmak, Amasyalı çiftçilere oldukça bereketli alanlar sunar. Nehir şehrin tam anlamıyla can damarıdır.
Büyük bölümü dağlık alanlardan oluşan Amasya’nın ormanlık alanları genelde Taşova ilçesi civarında yoğunlaşmıştır. Amasya, endemik bitkiler yönünden de oldukça zengin türler barındırır. Şehirde yapılan ‘Biyolojik Çeşitlilik Projesi’ sonucunda Türkiye florasının 6’da 1’ine yakın bitki taksonunun Amasya’da bulunduğu gözlemlenmiştir.
Amasya Mutfağı ve Amasya’ya Özgü Yemekler
Amasya çok köklü bir tarihe sahip. Bu sayede şehirde oluşmuş zengin kültür yapısı Amasya mutfağını da çok çeşitlendirmiş. Aynı zamanda verimli toprakları ve bitki örtüsü de Amasya’nın yöresel lezzetlerini geniş bir yelpazeye yaymış durumda.
Karadeniz ve İç Anadolu’nun ortasında bulunması nedeniyle Amasya yemekleri bu iki yörenin lezzetlerini de kapsıyor. Sebze yemeklerinden çorbalara, hamur işlerinden et yemeklerine kadar kendine has ve lezzetli bir menüye sahip Amasya mutfağı. Ayrıca yetiştirdiği şehzadeler ile ünlü olan Amasya’da Osmanlı saray mutfağı etkileri de görmek mümkün.
Şehrin en popüler yiyeceği ise şüphesiz elmadır. ‘Misket Elması’ olarak bilinen bu elma çeşidi kendine özgü bir tada ve kokuya sahiptir. Amasya misket elması boyut olarak ufak, bir yüzü kırmızı, diğer yüzü yeşile çalan sarı renkte, ince kabuklu, tatlı ve suludur. Çok lezzetli olan Amasya elması sert ve dayanıklı, uzun süre saklamaya elverişlidir. Bir de misket elmasının aşı yapılmış ve daha iri olan türü vardır. Bu elmaya da ‘Kabak Elması’ adı verilir.
Amasya’ya yolu düşecekler için bölgenin yöresel lezzetlerini ve meşhur Amasya yemeklerini sıralayalım.
- Çatal Çorba, Helle Çorbası ve Sakala Çarpan Çorbası
- Bakla Dolması ve Göbek Dolması
- Amasya Çöreği
- Keşkek
- Dene Hasudası
- Ayva Gallesi
- Elma Tatlısı
- Kalburabastı
- Gömlek Kadayıfı
- Mumbar ve İşkembe
- Pastırmalı Pancar
- Patlıcan Pehli
- Kuymak
- Peluza
Memur ve Öğrenciler İçin Amasya Nasıl Bir Yer? Amasya’da Yaşam
Bu şehrimizde 2006 yılında kurulan Amasya Üniversitesi bulunuyor.
Amasya Üniversitesi, merkezi tek kampüste toplanmış bir okul değil. Farklı kampüslerle şehrin farklı bölgelerine dağılmış bir üniversite. Ama şehir yapısı geniş bir alana yayılmadığı için genel olarak bütün fakülteler birbirine yakın sayılır.
Amasya, Yeşilırmak Nehri kenarına kurulu birkaç geniş caddeden oluşan, orta büyüklükteki illerimizden biridir. Ne çok büyük, ne de köy/kasaba diyebileceğiniz kadar ufak bir şehir. Doğası ve tarihi yerleri oldukça zengin, yaşanılabilir, huzurlu, güvenli ve sakin bir şehirdir.
Amasya pahalı mı? Burası hem memur hem öğrenciler için ekonomik bir şehir. Eğer büyük şehirlerde yetiştiğiniz için küçük yerlerde depresyona girmek gibi bir huyunuz yoksa Amasya’yı kesinlikle çok seversiniz. Şehir bir uçtan bir uca yürünecek kadar kısa mesafede kuruludur. Ulaşım ve konaklama sorunu yaşamazsınız. Öğrenciler için KYK yurtları var ama erken davranmazsanız özel yurt ya da eve çıkma seçeneklerini değerlendirmeniz gerekebilir. Çünkü sayıları çok fazla değil.
Şehrin hareketli ve yoğun kısmı Yeşilırmak kenarı boyunca uzanan caddeleridir. Devasa kayalıklar arasına kurulu bu bölge biraz Orta Dünya’yı andırıyor. Amasya evleri, müzeleri ve kaya mezarları ile gerçekten tarih kokan bir coğrafya. Geldiği ilk sene yatay geçiş planları yapıp büyük şehirlere gitme hayalleri kuran (ve tabii ki gidemeyen) birçok öğrenci Amasya’ya çok kısa sürede alışır ve benimser.
Amasya’yı güzel bir memur şehri olarak da tanımlandırabiliriz. İlçeler ve merkez arasında büyük farklılıklar yoktur. Zaten ulaşım şartları da oldukça kolaydır. İlin hemen her yeri yaşamaya elverişlidir.
