Zika Virüsü Taşıyan Aedes Sivrisineklerine Dikkat!

Ailenizle ya da arkadaşlarınızla bir seyahate çıktınız. Güzel ve tertemiz bir ormanda doğanın içine kamp kurdunuz.. Her şey yolunda ve planladığınız gibi ilerliyor. Şöyle bir doğa yürüyüşü yapalım dediniz. Yürüyüş esnasında kamp ekibinden biri bacağında oluşan tuhaf bir şişlikten şikayetçi olur. Derken bir başkası da aynı sorundan dert yanmaya başlar ve sürekli kaşınırlar. O arada kaşıntının sizde de başladığını fark edersiniz.. Önce “Sıradan bir sivrisinek ısırması” deyip geçersiniz. “Yürürken sivrisinekler nasıl ısırabilir ki?”… Biraz tuhaf gelir ama yürüyüşe devam edersiniz. Kaşınan yerler kısa bir süre sonra şişmeye başlar. Sadece bir yer değil birkaç yer.. Kafa, kol, dirsek, bacak.. Sanki arı sokması gibi.. Kaşıntıların devam etmesi ve şişliklerin biraz da büyük olması sinirlerinizi bozmaya başlar. “Şu sivrisinek bir daha gelsin canına okuyacağım” dersiniz. Derken sivrisineklerden biri kolunuza konar. Bir bakarsınız ki siyah-beyaz bir sivrisinek. İlk defa gördüğünüz için haliyle dikkatinizi çeker. O sinirle öldürürsünüz. Bir sivrisineği öldürmenizin çözüm olmadığını, her tarafın bu sineklerle çevrili olduğunu zaman geçtikçe anlarsınız. Yürüyüşü yarıda bırakıp çadırlara dönersiniz. Şükür ki çantanızda sivrisinek kovucu vardır. “Oh be” dersiniz.. Şimdi intikam vakti.. Sivrisinek kovucu spreyi çantanızdan çıkarırsınız ve bulunduğunuz çevreye sağlam bir sıkarsınız .. “Artık keyfimize bakabiliriz” dersiniz ki bir bakmışsınız vücudunuzda yeni bir kaşıntı daha.. Neticede kamp maceranız berbat bir şekilde sonuçlanarak eve dönersiniz.

Ertesi sabah kalktığınızda şişliklerin inmediğini fark edersiniz. Üstelik kaşıntılar da devam eder. Sinirleriniz daha da bozulur. Derken “Nedir bu beyaz benekli sivrisinek?” diye internette arama yapmaya başlarsınız ve bu yazımızı bulursunuz.

Detaylara girmeden önce belirtelim ki yukarıdaki hikaye İstanbul Beykoz’da arkadaşlarla gezinti yaparken bizzat yaşadığımız gerçek bir olay. 🙂

Öncelikle bu siyah sivrisinekler hakkında bilgi verelim. Daha sonra bu sivrisineğin taşıdığı Zika hastalığından bahsedelim.

Siyah Sivrisinek: Asya Kaplanı

“Siyah Beyaz Benekli Aedes Albopictus” isimli sivrisinek Asya Kaplanı olarak bilinir. Güneydoğu Asya’nın tropikal ve subtropikal bölgelerine ait olduğu için “Asya”, üzerinde bulunan siyah şeritler/çizgiler sebebi ile de “kaplan” isimlerini almış. Kimi bölgelerde bu sivrisinek “orman sivrisinek” olarak da isimlendiriliyor. Türkiye’de henüz pek bilinmediği için “siyah sivrisinek” olarak adlandırılıyor.

Aedes albopictus (stegomyia albopicta) her ne kadar Güneydoğu Asya’ya ait bir sinek türü olsa da son zamanlarda birçok ülkede ortaya çıktığı belirtiliyor. Asya Kaplanı diğer sivrisinekler gibi sulak alanlarda yaşamayı tercih etmiyor. Daha doğrusu sulak bölgelerde ısrarcı değil. Her yerde çıkabiliyor. Geceleri ortalıkta pek görünmeyen aedes albopictus, gün doğumu ve gün batımı saatlerini çok seviyor. Sarı Humma Virüsü, Dang Humması, Chikungunya, Filarial, Dirofilaria, Zika Virüsü gibi hastalıkları taşıması bu sivrisineğin en tehlikeli yanıdır.

Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) dünya genelinde acil durum ilan ettiği Zika virüsü özellikle hamile kadınlar üzerinde çok ciddi olumsuz sonuçlar bırakıyor. Bebeklerin kusurlu doğmasına sebep olan Zika virüsünün henüz bir ilacı da bulunmuyor. Virüs ve mikropları taşıma veya bulaştırma noktasında en etkili canlıların başında göçmen kuşlar ve sivrisinekler geliyor. Her sineğin kendi özellikleri ve yaşadıkları bölgeye göre taşıdığı virüs çeşitleri bulunuyor. Asya Kaplanı sivrisineklerinin en büyük risklerinden biri de Zika virüsü taşıyıcısı olmalarıdır. Zika virüsüne yazının sonunda tekrar döneceğiz.

Aedes Albopictus / Stegomyia Albopicta (Asya Kaplanı) Sivrisineğinin Özellikleri

• Bedenlerinde siyah-beyaz çizgiler bulunuyor. Kimisi Beşiktaş formasına, kimisi kaplana benzetiyor. Bize sorarsanız Dalton Kardeşler’e benziyor.
• Gündüzleri, gün batımı ya da gün doğumu saatlerinde daha aktifler.
• Geceleri pek görülmüyorlar. Bu noktada diğer sivrisineklerden ayrı bir özellikleri bulunuyor.
• Bataklık ya da dere ısrarları yok. Su olmayan yerlerde, ormanlarda, bozkır alanlarda da görülüyor.
• Diğer sivrisinekler kadar vızıltıları yok. Daha sessiz ve sinsiler.
• Sinek kovuculardan etkilenmiyorlar.
• Hareket halindeyken bile ısırabiliyorlar.
• Genellikle alçaktan uçuyorlar. Kapalı mekanlarda masa altları, dolap altlarında gezinirler. Daha çok bacak ve ayakları ısırıyorlar. Ama istedikleri zaman yüksek uçuşta yapabiliyorlar.
• Isırdıkları yerlerde ciddi kabarcıklar oluşuyor. Kimi insanlarda arı sokması gibi şişmeler oluyor.
• Şişlikler ertesi güne kadar devam edebiliyor.
• Kaşıntılar birkaç gün, bazen bir hafta kadar sürebiliyor.
• Bir kişiyi ısıran sivrisinek, aynı kişiyi defalarca ısırıyor. Kalabalık bir ortam da olsa, ilk ısırdığı kişiyi bulabiliyor.

Asya Kaplanı Sivrisineklerine Çözüm ve Tavsiyeler

• Sürekli ikamet ettiğiniz ev ya da yazlıktaysanız ve Asya Kaplanı sivrisinekleri çevrede çok bulunuyorsa, pencere ve kapılarınızda kesinlikle tül olmalı.
• Kamptaysanız, çadır ya da karavan girişlerinde ve pencerelerinde aynı şekilde tül kullanmalısınız. Bununla beraber, uzun kıyafetler giymelisiniz. Asya Kaplanı, yukarıda da belirttiğimiz gibi daha çok alçak alanlarda uçtuğu için şort, kısa etek, sandalet giyinmenizi tavsiye etmeyiz.
• Beyaz ve krem rengi gibi açık renk kıyafetleri tercih edin. Sivrisinekler sıcağı sevdiği için koyu renkleri daha fazla tercih ederler.
• Gerekirse geceleri cibinlik kullanın. (Özellikle gebeler ve çocuklar için)
• Sivrisinekler vantilatör ve rüzgarı sevmezler. Kapalı ortamlarda vantilatör kullanabilirsiniz. Asya Kaplanı için vantilatörün yönünü özellikle zemine doğru çevirin.
• Evinizde çiçek ve bitki fazlaysa sivrisineklere bir davetiye çıkarmışsınız demektir. Fazla bitki olan evlerde nem daha fazla olur. Bitki toprağında ve saksı diplerinde bulunan su sivrisinekler için bir cazibe merkezidir.
• Dış kapı önlerinde, pencere önlerinde, kamptaysanız çadır çevresinde çöp bulundurmayın. Meyve artıkları, meşrubat şişeleri, çürümüş bitkiler, kavun-karpuz kabukları vs.. gibi şeyler sivrisinekler için vazgeçilmez ortamlardır.
• Çevrenizde su birikintisi olan yerleri temizleyin. Sivrisinek yumurtalarının kabukları sulu alanlarda çözülerek açılır ve yeni düşmanlarımız dünyaya gelir.
• Elektrikli sivrisinek öldürücü cihazlar kullanabilirsiniz. Vakumlu olup içine çekenler, pervane şeklinde olanlar ve elektrik çarpmasıyla öldüren farklı cihazlar bulunabiliyor.
• Fişe takılan sivrisinek kovucuları kullanabilirsiniz. Bunlar odaya sivrisineklerin hoşlanmadığı bir koku yayarlar. Bir müddet sonra sineklerin hepsi odayı terk eder. Fakat bu cihazın Asya Kaplanı için henüz denenmediğini de belirtmek isteriz.
• Sarı renkli parlak kağıtlara, fare tuzağı olarak satılan yapışkanlardan sürerek çevrenize asabilirsiniz. Sinekler sarı rengi sevdiği için bu kağıtlara yapışırlar. Bu sineklerden tamamen kurtulacaksınız anlamına gelmez tabi ama en azından sayılarında azalma olacağı kesin.
• Lavanta yağı, limon yağı ve nane yağı sivrisineklerin sevmediği kokulara sahiptir. Vücudunuzda açık kalan bölgelere sürebilirsiniz. Fakat bu yöntem de Asya Kaplanı için test edilmiş değildir.

Aedes Sivrisinek Isırığı Nasıl Geçer?

Okuyucularımızın cevabını merak ettiği bu soruyu yanıtlarken önce soruyu netleştirelim. “Aedes sivrisinek ısırığı nasıl geçer?” derken kaşıntıyı mı kastediyoruz? Yoksa aedes sivrisineğinin bize bulaştırdığı virüs nasıl geçer diye mi soruyoruz? Eğer bulaşan virüs Zika virüsü ise bildiğimiz kadarıyla Zika virüsünün bir ilacı ya da aşısı zaten bulunmuyor. O sebeple doğal ya da tıbbi bir ilaç bulmanız şu an için imkansız görünüyor. Bu noktada doktor tavsiyesine uymaktan başka bir çözüm yok. Hemen belirtelim ki; Aedes sivrisineklerinin tamamı virüs taşıyor ya da her ısırılana virüs bulaşıyor diye bir durum yok. Evet bizim de şahit olduğumuz üzere Türkiye’de ve hatta İstanbul’da siyah sivrisinek yani Asya Kaplanı bulunuyor ama bu sivrisineklerde Zika virüsü var mı bilemiyoruz.

Sorumuza dönelim.. Eğer soru “Aedes sivrisinek ısırığının kaşıntısı nasıl geçer?” şeklindeyse birkaç tavsiyede bulunabiliriz;

• İlk ve en önemli kural: Kaşımayın! Sivrisinekler ısırdıkları canlılardan kan alırken, aynı zamanda tükürüklerini canlıya enjekte ederler. Sineklerin tükürükleriyle beraber bazı enfeksiyonlar da ısırdıkları canlıya geçer. İnsan vücudu bu durumlarda yabancı maddelere karşı histamin salgılar. Isırılan bölgede bu maddenin artması şişliklere sebep olur. Fakat siz bu bölgeyi sürekli kaşırsanız, sineğin tükürüğü ile geçen enfeksiyon vücuda daha hızlı yayılır ve şişkinlik de o derece artar.
• Bir miktar suya tuz atarak eritin ve sivrisineğin ısırdığı bölgeye sürün. Tuzun antibakteriyel özelliği bulunması sebebi ile enfeksiyon daha fazla yayılmadan müdahale etmiş olursunuz.
• Kolonya kullanabilirsiniz.
• Limon suyu kullanabilirsiniz.
• Tuzlu su, limon suyu ve kolonya ile beraber buz da uygulamanızı tavsiye ederiz.
• Elma sirkesi, bal, diş macunu, soğan suyu da antibakteriyel özelliğe sahip olduğu için denemenizde fayda var.
• Güneşlendiğiniz bir ortamda sinek kovucu krem ya da sprey kullanacaksanız, ilk önce güneş kremini, daha sonra sinek kovucu spreyi kullanmalısınız.

Zika Virüsü Nedir?

Zika virüsü ilk kez 1940’lı yıllarda Afrika’da, sonraki yıllarda Güneydoğu Asya ve Pasifik Adaları’nda gözlemlenen, günümüzde El Salvador, Fransa ve Amerika gibi birçok ülkede kendini göstermeye başlayan, daha çok hamile kadınlarda ciddi olumsuz sonuçlara sebep olan bir virüs çeşididir. Anne karnında bulunan çocukta çeşitli zeka gerilikleri ve beyin gelişiminde yavaşlamalara sebep oluyor. Bebeklerin kafa deformasyonu ile doğmasına yol açıyor.

Zika virüsünün kuluçka dönemi 1-3 gün arasında seyrediyor. Günümüzde “Türkiye’de Zika virüsü görüldü mü?” bilemiyoruz fakat yine de gebelere tavsiyemiz, aedes sivrisineklerinin olduğu bölgelerden uzak durmaları yönünde olacaktır. Cinsel temasla da geçme ihtimali bulunan Zika virüsünün İnkübasyon süresi ise 3-12 gün arasıdır. (İnkübasyon süresi: Virüsün bulaştığı zaman ile hastalık belirtilerinin başlaması arasındaki süre)

Zika Virüsü Belirtileri Nelerdir?

Prof. Dr. Türkoğlu’nun Zika virüsü ile ilgili şöyle bir uyarısı bulunuyor;
“Şu anda Zika virüsü tehlikesi ülkemiz için uzak gibi görünse de, uluslararası yolculukların günümüzde çok kolaylaştığı da akılda tutulmalı.”

Bu noktada özellikle Asya Kaplanı sivrisineği tarafından ısırıldıysanız ve aşağıda sıraladığımız belirtilerden biri ya da birkaçı vücudunuzda belirdiyse doktorunuza görünmenizde fayda var.

• Ani ateşlenme
• Ciltte döküntüler
• Vücutta eklem ağrılarının artması
• Gözlerde kızarıklıklar
• Eklemlerde şişmeler
• Çeşitli kas ağrıları
• Baş ağrısı
• Gözlerin arka kısımlarında ağrı

Sağlık Bakanlığı’nın Seyahat Sağlığı web sitesindeki “Zika Virüs Hastalığı” uyarılarını okumak için ➜ tıklayın.