Kemah Gezilecek Yerler

Evliya Çelebi’nin ifadesiyle “Bir mübarek belde, Şehr-i Şirin Kemah”..

Doğu Anadolu’nun en eski yerleşim alanlarından olan Kemah, Erzincan gezilecek yerler listesinin önemli duraklarından biri. Munzur Dağları’nın eteklerine kurulmuş olan ilçe, Fırat’ın ana kollarından Karasu Irmağı’nın açmış olduğu boğazın güney yamacında yer alıyor. Zamanında Mengücek Beyliği’nin başkenti olan Kemah, sahip olduğu doğal güzellikler ve tarihi zenginlikler ile tam bir açıkhava müzesini andırıyor.

Gezi blogu‘muzun bu başlığı altında M.Ö. 2000’li yıllardan günümüze kadar pek çok medeniyete ev sahipliği yapmış, Osmanlı’nın sancak şehri olmuş Kemah’ta gezilip görülmesi gereken tarihi ve kültürel zenginlikleri sıralayacağız. Ama önce Kemah nerede? Nasıl gidilir? Kısaca bu bilgiyi verelim.

Kemah Nerede? Nasıl Gidilir? Harita Konumu

Erzincan’ın batısında yer alan Kemah ilçesi, Erzincan merkeze yaklaşık 52 km. uzaklıkta bulunuyor. Özel araçla gitmek isterseniz Erzincan Merkez ↔ Kemah arası yol yaklaşık 50 dakika kadar sürüyor. Ayrıca haftanın her günü il merkezinden (Boyacılar Camii karşısı) Kemah istikametine giden minibüsleri de kullanabilirsiniz.

Kemah, Doğu Ekspresi güzergahında bulunduğu için bölgeye trenle gitmeniz de mümkün. Haftanın her günü Ankara ↔ Kars arasında sefer yapan Doğu Ekspresi’ni ya da Erzincan ↔ Divriği arasında sefer yapan bölgesel treni kullanarak da Kemah’a ulaşabilirsiniz.

Kemah Tren İstasyonu Telefon: 0 (446) 511 20 41

Kemah Kalesi

İlçe merkezinin güneydoğusunda bulunan Kemah Kalesi, Fırat Nehri ve Kemah’a hakim bir tepe üzerinde, doğal kayalıklardan oluşmuş yükseltiye kurulu görkemli bir yapı. Kemah Kalesi’nin inşa tarihi ile ilgili net bilgiler bulunmuyor. Fakat bölgede yapılan araştırmalarda ortaya çıkartılan arkeolojik kalıntılar kalenin Hitit-Urartu dönemine kadar uzanabileceğini gösteriyor. Bazı kaynaklarda ise kalenin M.Ö. 200’lü yıllarda Arzaklılar tarafından yapılmış olabileceği belirtiliyor. Günümüzde kalede bulunan mevcut kalıntıların büyük bir kısmı ise Mengüceklilere ve Selçuklulara ait. Zamanında önemli bir askeri üs olan Kemah Kalesi, bulunduğu vadiyi doğu-batı yönünde kateden ticaret yolunu kontrol etme amaçlı da kullanılıyordu.

Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde de Kemah Kalesi’ne ait bazı notlara rastlamak mümkün. Eserde Kemah Kalesi’nin Erzincan-Erzurum civarında benzeri olmayan bir yapı olduğundan bahsedilir. Ayrıca çok sağlam ve korunaklı bir kale olduğu anlatılır.

Kemah Kalesi’nde 2010 yılından bu yana yoğun bir şekilde yürütülen kazı çalışmalarında birçok tarihi eser ve kalıntıya da ulaşıldı. Yine Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde ismi geçen Bey Camisi, Türk mahallesi kalıntıları, seramikler, el yazmaları ve bazı su tünelleri günümüzde yavaş yavaş ortaya çıkmaya başladı. Gün yüzüne çıkarılan bu değerli bulgular, toprak ve saman karışımı harçlarla restore edilerek sağlamlaştırılıyor.

Kemah şehrinin kurulmasında önemli rol oynayan bu kale, Kemah’ta gezilecek yerler listesinde ilk sırayı hak ediyor.

Gülabibey Camii

İlçe merkezinde bulunan Gülabibey Camii, dönemin Osmanlı valilerinden Emir Gülabi Bey tarafından 1400’lü yılların ortasında yaptırılmış bir eser. 500 yılı aşkın süredir ayakta olan bu tarihi cami, inşa edildiği günden bu yana tarihi dokusunu kaybetmeden günümüze ulaşmayı başarmış önemli bir yapı. Zaten Kemah merkeze ayak bastığınız anda dikkatinizi ilk çekecek yerlerden biri burasıdır.

Kesme taştan yapılmış olan Gülabibey Camii, ahşap destekli ve ahşap örtülü bir camidir. Kare planlıdır ve eğimli bir çatıyla kapatılmıştır. Caminin barok süslemeli ve mukarnas kavsaralı mihraptan oluşan güney duvarı oldukça estetiktir. Kitabesinden anlaşıldığı kadarıyla yapı 1800’lü yıllarda geniş çaplı bir restorasyondan da geçmiştir.

Bölgedeki en eski camilerden biri olan Gülabibey, ilçenin tüm köylerindeki camilere de bir model olmuştur. Kemah’ın köylerindeki hemen her cami Gülabibey Camii’nin adeta küçük ölçekli kopyalarıdır.

Gülabibey Hamamı

Gülabi Bey Tarihi Hamamı, Gülabi Bey Camii’nin birkaç metre batısında yer alıyor. Kitabesi olmayan hamam büyük ihtimalle cami ile aynı dönemde (15. yy.) inşa edilmiş bir yapı. Fakat farklı dönemlerde yapılan restorasyon ve onarım çalışmaları sonucu hamamın orijinal yapısı ve planı tamamen bozulmuş. Hamam soğukluk ve sıcaklık odaları, soyunma bölümü, halvetler ve külhan kısımlarından oluşuyor. Bir dönem kafe olarak işletilen Gülabi Bey Hamamı şu an herhangi bir amaçla kullanılmıyor (2020).

Melik Gazi Türbesi (Sultan Melik Türbesi)

Kemah’ın simgesi olmuş eserlerden Sultan Melik Gazi Türbesi, Fırat Nehri’nin kenarında, ilçenin hemen girişinde sizi karşılar. Yüksekçe bir kayalık tepe üzerine inşa edilmiş olan Melik Gazi Türbesi 11. yy. ila 13. yy arasında, Mengücek Beyliği’nin kurucusu Ahmet Gazi adına yaptırılmış. Sekizgen planlı, tuğla duvarlı ve iki kattan oluşan türbe oldukça estetik bir görünüme sahip.

Halk arasında Sultan Melek ya da Melikşah isimleriyle de anılan türbede Sultan Melik’e ait olduğu rivayet edilen bir mumya ile 5 ayrı mezar bulunuyor. Buraya gelen ziyaretçiler yakın bir tarihe kadar türbenin alt katında bulunan ve Sultan Melik’e atfedilen mumyayı yakından görebiliyorlardı. Fakat naaşın bulunduğu bölüm sık sık açılıp kapatıldığı için mumya bozulmaya başlamış, bu nedenle türbe girişine Melik Gazi’nin sembolik bir sandukası konulmuş.

Her yıl binlerce insanın ziyaret ettiği Sultan Melik Mengücek Ahmed Gazi Türbesi, Anadolu’nun en güzel mezar yapılarından biri. Bu manevi ziyaretgahı Erzincan Kemah gezinize dahil etmeyi unutmayın.

Behramşah Türbesi (Zaviyesi)

Kemah’taki bir diğer manevi ziyaretgah olan Behramşah, yukarıda bahsettiğimiz Melik Gazi Türbesi’nin hemen yanında yer alıyor. Melik Gazi Türbesi’nin zaviyesi olarak tanımlanan Behramşah Türbesi’nin kitabesi günümüze ulaşmamış. Bu nedenle yapı hakkındaki bilgiler çok net değil. Bazı kaynaklarda türbenin 1225 yılında ölen Behramşah adına, 1228 yılında yaptırıldığı belirtiliyor.

Dikdörtgen planlı olan Behramşah Türbesi (Zaviyesi) iki bölmeden oluşuyor. Duvarları taş ve tuğlayla örülü yapının üzeri ise çinko bir kubbeyle kapatılmış. Türbe içinde biri yetişkin ikisi çocuk için olduğu tahmin edilen üç sanduka yer alıyor.

Sancaktar Türbesi

Melik Gazi ve Behramşah türbelerinin yaklaşık 50 metre batısında bir başka kümbet daha bulunuyor. Sancaktar Türbesi adı verilen ve büyük ölçüde yıkılmış olan bu kümbetin üzerinde herhangi bir yazıt yok. Yuvarlak bir kaide üzerine oturtulmuş olan kümbet dıştan sekizgen, içten yuvarlak planlı bir gövdeye sahip. Bu plandan hareketle yapının 12 yy. ya da 14 yy’a ait olabileceği öngörülüyor.

Sancaktar Türbesi’nin günümüzde sadece güney ve güneydoğu yönündeki kesme taş kaplamalı kenarları ayakta kalmış durumda. Diğer yöndeki kenarları büyük ölçüde tahrip olmuş. Kümbetin doğusunda olduğu tahmin edilen cenazelik ve gövde girişleri ise günümüze ulaşamamış.

Gözcü Baba Türbesi

Yine ilçe girişinde, Gaban denilen mevkide bulunan bu kümbet Fırat Nehri’nin sol tarafında, dik bir kayalık zemin üzerinde yer alıyor. Kitabesi olmayan Gözcü Baba Türbesi’nin 13. yüzyılın sonlarında ya da 14. yüzyılın ilk çeyreğinde yapıldığı tahmin ediliyor.

Gözcü Baba Kümbeti cenazelik ve gövde bölümlerinden oluşuyor. Cenazelik katı tıpkı Sancaktar Türbesi’nde olduğu gibi dıştan sekizgen, içten yuvarlak, gövde ise içten ve dıştan sekizgen planlı olarak inşa edilmiş. Moloz taş örgülü ve kesme taş kaplamalı Gözcü Baba Türbesi’nde herhangi bir süsleme yapılmamış.

Rivayete göre burada Kemah Boğazı üzerinden düşmanı gözetleyen bir Selçuklu askeri ya da dönemin din adamlarından biri yatıyor.

Togay (Tugay) Hatun Kümbeti

Bu kümbet Kemah’ın Çarşı Mahallesi’nde, Gülabibey Camii’ne yaklaşık 100 metre mesafede bulunuyor. Kümbetin gövde katının kuzey yöndeki girişinde bir kitabe yer alıyor. Kitabeye göre bu kümbet Togay Hatun isimli bir kadın için yaptırılmış. Fakat Togay Hatun’un kim olduğu ve hangi dönemlerde yaşadığı hakkında kesin bilgiler bulunmuyor. Bazı tarihçiler Togay Hatun’un İlhanlılar döneminden Timurtaş Bey’in kardeşi olabileceğini öne sürüyor.

12. yy. ya da 14. yüzyıl yapısı olduğu düşünülen kümbet, cenazelik ve gövde bölümlerinden oluşuyor. Yapının cenazelik bölümü dıştan yuvarlak, içten haç planlı, gövde kısmı ise hem içten hem dıştan yuvarlak planlı olarak tasarlanmış.

Kemah’ta bulunan diğer kümbetler ve türbeler;

# Ali Baba Türbesi: Gülabibey Cami’nin 200 metre kadar güneyinde yer alıyor. Etrafı evlerle çevrili olduğu için biraz gizli saklı kalmış bir kümbet. Türbe duvarlarının bir bölümü yıkılmış ama kubbesi dahil kümbetin bir kısmı hala sağlam durumda.

# Midilli Baba Türbesi: Kemah merkezde, Dr. Mehmet Karahan Caddesi’nde bulunan bir evin bahçesinde yer alıyor. Midilli Baba’nın kim olduğu ya da türbenin ne zaman yapıldığı ile ilgili net bilgiler mevcut değil. Şu anda tamamen harabe olan türbe, plan ve mimari özellikleri bakımından 1800’lü yıllarda inşa edilmiş gibi gözüküyor.

# İskender Baba Türbesi: Kemah’ın Pöhrenkbaşı Mahallesi’nde, Mektepönü Camii’nin 50 metre kadar batısında bulunuyor. Yapının kümbet değil de türbe şeklinde inşa edilmesi Osmanlı zamanında yapılmış olabileceğini gösteriyor. Dikdörtgen planlı yapıda hiçbir süsleme yapılmamış. Türbenin inşa tarihi ve içindeki mezarın kime ait olduğu ile ilgili herhangi bir yazılı kaynak bulunmuyor. Bölge halkının inanışına göre mezar, yörenin önemli tarikat şeyhlerinden biri olan İskender Baba’ya ait.

# Anonim Kümbet (İsimsiz): Kemah merkezde, Togay Hatun Kümbeti’nin yaklaşık 500 metre güneybatısında isimsiz bir kümbet bulunuyor. Büyük bölümü yıkılmış olan kümbet dıştan sekizgen, içten yuvarlak planlı olarak inşa edilmiş. Dıştan piramidal bir külahla, içten kubbe ile örtülmüş olduğu belli olan kümbette herhangi bir süsleme yok.

Acemoğlu Köprüsü

Erzincan-Kemah Karayolu’nun yaklaşık 36. kilometresinde bulunan Acemoğlu Köprüsü, Karasu Nehri üzerine, Acemoğlu Boğazı denilen yere inşa edilmiş bir yapı. Kesme taştan, tek gözlü olarak inşa edilen bu tarihi köprünün yapım tarihi ise net olarak bilinmiyor. Acemoğlu Köprüsü 1980 yılından bu yana Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun ‘Taşınmaz Kültür Varlıkları’ listesinde bulunuyor.

Acemoğlu Köprüsü oldukça dramatik bir olaya da şahitlik etmiş bir yer. 4. Zırhlı Tugay Komutanlığı’na bağlı bir devriye aracı 22 Nisan 1996’da, saat 14:00 civarlarında bu köprü üzerinden geçerken Karasu Nehri’ne uçmuş, araçta bulunan 14 asker şehit olmuş. Günlerce süren arama kurtarma çalışmaları sonuç vermemiş ve askerlerin cenazeleri bulunamamış. Bu nedenle köprünün hemen kenarında Acemoğlu Şehitliği Anıtı yer alıyor.

Bu arada su sporlarına ilgisi olanlar için burada bir not düşelim..

Karasu Irmağı’nın Acemoğlu Köprüsü’nden başlayarak Kemah merkeze kadar uzanan kısmı rafting, nehir kanosu, kanyon geçişi gibi doğa sporlarına çok uygun. Adrenalin dolu su sporlarına ilginiz varsa Kemah’ın Karasu Nehri sizin için biçilmiş kaftan. Özellikle Acemoğlu Köprüsü’nün hemen yanında bulunan ihtişamlı kanyon kesinlikle görülmeye değer.

Sizler de doğa sporlarına karşı ilginiz varsa Ergan kayak tesisi ile ilgili yazdığımız yazımızı okumanızı tavsiye ederiz:gezihocasi.com/erzincan-ergan-dagi-kayak-merkezi/

Taş Dibi Kilisesi (Surp Hıreşdagabed Manastırı)

Bölgedeki en eski yapılardan biri olan Taş Dibi Kilisesi, Kemah’ın kuzeybatısında, Fırat Nehri’nin hemen kenarına inşa edilmiş bir ibadethane. Büyük bir kaya içine oyularak yapılmış olan kilise Hıristiyanlık’ın ilk yayılma dönemlerine tarihleniyor. Taş Dibi Kilisesi’nin kubbesi büyük oranda yıkılmış ama duvarları sağlam durumda. Kilisenin içinde yer alan Meryem Ana, Hz. İsa ve Melek tasvirleri kısmen de olsa hala belli oluyor.

Ardos Gölü

Beşikli Köyü’nde yer alan Ardos Gölü, Kemah’ın doğa harikası yerlerinden biri. Yaklaşık 1680 rakımda bulunan bu göl, doğa ile iç içe olan sakin ortamı ve Munzur Dağları’na bakan muhteşem manzarasıyla son yıllarda oldukça popüler bir mekan haline geldi. Özellikle çocuklu aileler hafta sonlarını bu eşsiz manzaralı gölün etrafında piknik yaparak geçirmeyi tercih ediyor.

İlçe merkezine 28 km. uzaklıkta bulunan Argos Gölü’nü, Kemah’ta gezilecek doğal yerler listenize mutlaka ekleyin.

Erzincan merkez ve çevresinde gezilecek yerler konulu yazımıza da göz atmanızı tavsiye ederiz: gezihocasi.com/erzincan-gezilecek-yerler

Kemah’ta gezip görebileceğiniz diğer yerler;

# Alaaddin Bey Çeşmesi: Üzerinde Hicri 1292 (Miladi 1875) yılında Sağırzâde Hasan Alâ’uddin Bey tarafından yaptırıldığı yazan bu çeşme, Kemah Kalesi’nin batı girişinin olduğu rampanın başlangıcında bulunuyor.

# Hacı Mehmet Bey Çeşmesi: Üzerinde Hicri 1297 (Miladi 1880) yılında Hacı Mehmet Behçet Bey tarafından yaptırıldığı yazan bu çeşme ise Gülabibey Camisi’nin kuzeydoğu köşesinde yer alıyor.

# Mektepönü Mahallesi Camii: Yapım yılı belli olmayan bu tarihi cami taş ve horasan kullanılarak inşa edilmiş. İç kısmı ise ahşap direkler ve ahşap hatıllarla desteklenmiş. Caminin tavanı, mahfil kısmı ve minberi de ahşaptan yapılmış.

# Aşağı Gedik Mahallesi Camii: Aşağı Gedik Mahallesi’nde yer alan bu mescidin girişinde Hicri 1248 (Miladi 1832) tarihi yazmakta. Fakat Kemah Müftülüğü kayıtlarına göre cami Hicri 1123 (Miladi 1711) tarihinde ibadete açılmış. Ahşap direkli ve ahşap tavanlı olarak inşa edilen caminin duvarları taş ve horasanla örülmüş.

# Pörhenkbaşı Mescidi: Pörhenkbaşı Mahallesi’nde yer alan bu caminin yapım yılı tam olarak bilinmiyor. Fakat tahminlere göre 19. yüzyılın sonlarında yapılmış. Ahşap kagir olarak inşa edilen yapı dikdörtgen planlı olup, iç kısmında birçok farklı bölüm bulunuyor.

# Kömür Köy Kilisesi: Bizans dönemine ait olduğu düşünülen bu tarihi kilise, Kemah merkeze yaklaşık 6 km. uzaklıktaki Kömür Köyü mevkiinde bulunuyor. Kısmen harabe olmuş kilisenin çevresinde ek binaların kalıntıları da mevcut.

# Doğanköy / Tortan Kilisesi (Surp Dırtad Manastırı): Aziz Nışan Ermeni Manastırı olarak da bilinen bu tarihi kilise Kemah’a bağlı Doğan Köyü’nde yer alıyor. 7. yy’a tarihlenen kilise günümüze büyük ölçüde hasarlı olarak ulaşmış. Manastır kare planlı, çatısı ise tonoz kaplama olarak inşa edilmiş.

# Sarıtaş Kalesi: Kale, Kemah-Refahiye Karayolu’nun 23. km’sinde bulunan yol ayrımının kuzeyinde, Sarıtaş denilen mevkide yer alıyor. Urartular dönemine ait kalenin duvarları büyük ölçüde yıkılmış durumda.

# Yücebelen Kalesi: Kemah’a yaklaşık 30 km. uzaklıktaki Yücebelen Köyü’ne yakın bir mesafede bulunan Yücebelen Kalesi, Ortaçağ’dan kalma bir yapı. Kalenin Tunceli-Ovacık yönüne bakan boğazın güvenliği için inşa edilmiş olabileceği tahmin ediliyor. Oldukça dik bir kaya kütlesinin üzerine yapılan kaleye taş basamaklar ile çıkılıyor. Yücebelen Kalesi’nin içerisinde 3 su sarnıcı, çevresinde ise mimari kalıntılar ve mezar yapıları bulunuyor.

# Gizli Bahçe Piknik Alanı: Erzincan-Kemah Karayolu üzerinde yer alan bu mesire alanı, ilçe merkezine yaklaşık 3,5 km. mesafede bulunuyor. Fırat Nehri’nin yanındaki taş bir tünelden giriş yapılan Gizli Bahçe, buz gibi akan suları, kaynayan su gözeleri ve el değmemiş doğal ortamıyla huzurlu ve keyifli bir mekan.

# Kemah Soğuk Sular: Yine Erzincan-Kemah Karayolu üzerinde, ilçe merkezine yaklaşık 5 km. mesafede bulunan Soğuk Sular, Erzincan’ın en sevilen mesire alanlarından bir diğeri. Mekan kaynak sularının oluşturduğu küçük şelalesi, göletleri ve yemyeşil çevresi ile dikkat çekiyor. Kemah Soğuk Sular oldukça güzel ve doğal bir yer. Fakat şöyle bir tecrübemizi de aktarmak istiyoruz: Buradaki mekan sahiplerinin müşterilere karşı tutumları oldukça itici ve kaba.. Bu sebeple tesisin güzelliği bir anda gözünüzden silinebilir. Gerek bizim şahit olduğumuz atmosfer, gerekse internet üzerinde yapılan diğer olumsuz yorumlar gereği buraya ailenizle birlikte gitmenizi tavsiye etmiyoruz.

Nerede Kalınır?

Erzincan ve Kemah bölgesini gezenler için şehirdeki otelleri değerlendirdiğimiz yazımızı da incelemenizi tavsiye ederiz: gezihocasi.com/erzincan-konaklama-yerleri

Kemah’ın Neyi Meşhur? Kemah’tan Ne Alınır?

Tarihi ve doğal güzellikleri ile dikkat çeken Kemah, yöresel lezzetler konusunda da iddialı bir ilçe. Bölgeyi ziyaret edenler için bazı alışveriş tavsiyeleri de vermiş olalım..

Kemah’ın Kömür Köyü mevkiindeki tesislerde çıkartılan Kemah Kaya Tuzu çok meşhurdur. Hiçbir işlemden geçmeden paketlenen bu doğal kaynak tuzlarından satın alabilirsiniz.

Kemah’ta satılan bal ve ceviz de Erzincan’ın en kaliteli yöresel ürünlerindendir. Kemah’ın organik balını ve Kemah cevizini alışveriş listenize ekleyebilirsiniz.